Symposium Natuurherstel: Over Leven, wat we kunnen leren van uitsterven

Sinds jaar en dag zet het Nederlandse natuurbeleid in op natuurbeheer. Onze gebieden worden doorkruist door infrastructuur, gebruikt voor houtkap, grondwaterwinning, jacht en popfestivals en er waaien ook nog eens grote hoeveelheden pesticiden en stikstof naar binnen. De negatieve effecten van al die invloeden worden bestreden met, soms intensief, natuurbeheer. We maaien, chopperen en plaggen wat af want als we dat niet doen, verdwijnen de blauwgraslanden, de heideterreinen en de veengebieden in rap tempo.

Vanuit ecologisch oogpunt is dat lang niet altijd effectief door heideterrein te plaggen en te begrazen kun je de ongewenste boomopslag die het gevolg is van overmatige voedselrijkdom tegen gaan maar je haalt ook het bodemleven overhoop en overbegrazing heeft op termijn negatieve effecten op de flora en de fauna van heide. Vanuit filosofisch perspectief kom je terecht in een rare spagaat: natuur is juist dat wat zichzelf ontwikkelt, terwijl wij het in Nederland proberen te besturen. Nederland spant zich in voor natuurbescherming met ecoducten en allerlei beheerpakketten met maatregelen, maar niet voor het stoppen van vernietiging van natuur.

Sommige maatregelen die aanvankelijk effectief (b)leken, zoals bekalken van heide, komen na verloop van tijd neer op uitstel van executie. Sommige kwetsbare habitats liggen aan het infuus van permanent herstelbeheer. Natuur in comateuze toestand, als je de beademing staakt, sterft de patiënt. Soorten als zombies. Levende doden die alleen nog leven omdat wij er energie in stoppen. Sommige situaties zijn zo kritiek dat het voortbestaan van een soort afhankelijk is van de inzet van één persoon of werkgroep. En die dus uitsterven als die persoon daar mee stopt. Dat is goed beschouwd een bizarre situatie en daarom is het belangrijk om daar eens wat langer bij stil te staan.

Symposium in Zeist

Op 9 oktober doen we dat tijdens het symposium Natuurherstel dat wordt georganiseerd in het kader van het verschijnen van het boek Over Leven, wat uitsterven ons kan leren over natuurherstel van Sander Turnhout. De locatie is het WNF Hoofdkantoor in Zeist.

Het boek bestaat uit een inleidend essay, een uitleidende beschouwing en een serie van 27 portretten van Levende Doden. Bewerkingen van die portretten zijn eerder verschenen op groene.nl en Nature Today. Samen vormen ze een staalkaart van bedreigingen voor de Nederlandse natuur maar ook voor effectieve beschermingsstrategieën.

Natuur sterft aan ‘dood door duizend sneden’ heet het wel maar dan komt effectieve natuurbescherming neer op duizend bloemen bloeien. Het gaat tenslotte om biodiversiteit, daar kun je maar het beste een beetje divers mee om gaan. De verzorgers van de levende doden laten ook dat zien: er is niet één manier om natuur te beschermen.

Inhoud en aanmelden

Tijdens het symposium delen enkelen van hen kennis en ervaringen met de praktijk van natuur beschermen in kritieke condities. Er zijn reflecties van sociaal-wetenschappers Bernadette van Heel en Helen Verploegen op de mens-natuur relaties in die praktijken en van professor Beunen geeft een reflectie vanuit natuurbeleid.

De dag wordt ingeleid door Jelle de Jong, directeur van WWF Nederland en uitgeleid door Titia Wolterbeek, voorzitter van SoortenNL die het eerste exemplaar zal overhandigen aan Laura Bromet, Kamerlid en woordvoerder natuur namens GroenlinksPvdA. In Jaap Tielbeke, adjunct hoofdredacteur van de Groene Amsterdammer, hebben wij een hele goede en prettige dagvoorzitter gevonden.

Aanmelden

Update 23 september 2025
Het symposium Natuurherstel: Over Leven, wat we kunnen leren van uitsterven op 9 oktober is inmiddels volledig uitverkocht.
Voor iedereen die geen plek meer kon reserveren, is er nu een online mogelijkheid:

Voor € 20 volg je de livestream van het hele programma én ontvang je het boek Over Leven (winkelwaarde € 17,95) thuisgestuurd. Zo kun je het complete programma met sprekers, discussies en reflecties alsnog meemaken.

Meld je hier aan voor de livestream en het boek.

Programma

Locatie: WNF, Zeist

9.30      Inloop met koffie en thee

10.00    Opening door dagvoorzitter Jaap Tielbeke

10.05    Welkom door Jelle de Jong directeur WNF Nederland

10.15    Keynote ‘Meer dan data, over natuurvebondenheid bij waarnemers door Bernadette van Heel en Helen Verploegen

10.45    Bio-gnosis – Kennis Over Leven door Sander Turnhout en Jochem Witteveen

11.00    Interactieve flitspresentaties

• Het levend archief, herstel van Wilde Flora, door Sascha van der Meer
• Zoogdierenkweek, bijplaatsen in herstellende leefgebieden, door Maurice La Haye
• Van insectensterfte naar herstel, voorbeelden bij vlinders, door Kars Veling
• Paling, rivierprik en hun uitdagingen, door Martijn Schiphouwer
• Van ‘waldsterben’ naar gezonde bossen? door Inge Somhorst
  

12.00    Biologische lunch

13.30    Wat moeten we met onze lange zonnedauw, wilde kool, zwartblauwe rapunzel, korenwolf, eikelmuis, wolf, tweekleurige vleermuis, dwergjuffer, kleine heivlinder, donker pimpernelblauwtje, paling, rivierprik, Europese rivierkreeft, wilde peer en pruikzwam?

Groepsgesprek over uitsterven met Sacha van der Meer (FLORON & Levend Archief), Maurice La Haye (Zoogdiervereniging), Kars Veling (Vlinderstichting), Inge Somhorst (Nederlandse Mycologische Vereniging) en Martijn Schiphouwer (RAVON).

14.30    Theepauze

15.00    Lessen voor het natuurbeleid door prof. dr. Raoul Beunen

15.30    Aanbieding eerste exemplaar Over Leven aan Laura Bromet (Groenlinks / PvdA)

15.45    Afsluiting door Titia Wolterbeek (Voorzitter SoortenNL)

16.00    Borrel

Aanmelden kan via deze link.

Sprekers

Jaap Tielbeke is Adjunct-hoofdredacteur bij De Groene Amsterdammer en schreef eerder ‘Een beter milieu begint niet bij jezelf’ en ‘We waren gewaarschuwd’. Voor omroep Human co-presenteerde hij ‘Wat houdt ons tegen?’

Jelle de Jong is directeur van WNF Nederland en heeft een passie voor verandering.

Bernadette van Heel doet onderzoek naar mens-natuurrelaties, met interesse in hoe deze vorm krijgen in ervaringen en hoe mensen samenwerken vanuit verschillende visies daarop. Ze promoveerde aan de Radboud Universiteit met een studie naar natuurverbondenheid door de levensloop en werkt nu als Postdoc-onderzoeker aan de Vrije Universiteit Amsterdam.

Helen Verploegen doet onderzoek naar mens-natuurrelaties, met interesse in de emoties die komen kijken bij natuurverlies, burgerwetenschappen en digitale media. Ze promoveerde aan de Radboud Universiteit met een studie naar de ervaringen van natuurwaarnemers en werkt nu als Postdoc-onderzoeker aan de Open Universiteit.

Sander Turnhout werkt als strategisch adviseur voor SoortenNL en Radboud Healthy Landscape. Hij schrijft over natuur en is gepromoveerd op natuurmonitoring.

Jochem Witteveen is een 23-jarige natuurliefhebbende kunstenaar in opleiding

Sascha van der Meer zet zich dagelijks in voor de bescherming van zeldzame en bedreigde plantensoorten. Zij is betrokken bij verschillende populatieherstelprojecten en zet zich in voor het opslaan van zaden van inheemse wilde plantensoorten via Het Levend Archief. Zij promoveerde aan de KU Leuven en is momenteel werkzaam bij FLORON als senior projectleider soortbescherming.

Maurice La Haye is teamleider Land- en Zeezoogdieren van de Zoogdierstichting, de werkorganisatie van de Zoogdiervereniging. De Zoogdierstichting doet onderzoek naar wilde zoogdierpopulaties in Nederland, samen met duizenden vrijwilligers in het hele land. Het doel is om de aanwezigheid van deze soorten op lange termijn veilig te stellen. Bijplaatsingen en herintroducties van zoogdieren zijn een belangrijke indicator om het succes van natuurherstel te meten, maar ‘o wee’ als een bijplaatsing of herintroductie mislukt.

Kars Veling is bioloog en al vanaf 1990 als projectleider in dienst van De Vlinderstichting. Hij doet daar uiteenlopende projecten van onderzoek tot voorlichting en educatie. Hij is woordvoerder van De Vlinderstichting en verzorgt zeer regelmatig lezingen door het hele land. Hij is cursusleider Kleurkeur en actief in projecten gericht op vrijwilligers.

Martijn Schiphouwer is teamleider Vissenteam bij RAVON en managementteamlid Stichting Natuur Onderzoek Nederland (RAVON – FLORON – Paddenstoelen Onderzoek Nederland)

Inge Somhorst heeft 25 jaar ervaring als mycoloog en is werkzaam als projectleider bij Paddenstoelenonderzoek Nederland. Ze zet zich in om paddenstoelen een grotere rol te geven in beleid, beheer en bescherming van onze natuur.

Raoul Beunen is hoogleraar Omgevingsbeleid bij de Open Universiteit en onderzoekt de ontwikkelingen in het natuurbeleid, met specifiek aandacht voor de implementatie van de Vogel- en Habitatrichtlijn.

Laura Bromet is kamerlid voor Groenlinks PvdA en voert het woord op de onderwerpen natuur en landbouw.

Titia Wolterbeek is voorzitter van SoortenNL en directeur van de Vlinderstichting.

Tekst: Sander Turnhout
Beeld: de illustraties zijn van Jochem Witteveen (lead: kleine heivlinder, beschadigd); boekcover Over Leven: KNNV uitgeverij.